Radio România Internațional

Tag: andamusi

  • Dişcl’idearea a sezonlui România-Franţa

    Dişcl’idearea a sezonlui România-Franţa

    Sezonlu România – Franţa 2019 s-discl’isi, Bucureşti, sum semnul Notre-Dame. Preşedittele Klaus Iohannis zbură tră foculu cari asparsi ună parti a cunascutăl’ei catedrală di Paris, sumliniindali că easti un fanico cari şocă şi adusi mari chindit. Aesta cu ahât ma multu cu cât easti zborlu di un monument aflat tru patrimoniul mondial UNESCO pi cari Franţa lu durusi tra cultura universală şi pi cari îl păstrează ca tezaur a umanitatil’ei şi a spiritualitatil’ei europene. Andamusi, expoziţii, festivaluri şi concerte va s-ţănăchiro di patru meşi tru dzăţ di căsăbadz dit România tru arada a sezonlui România-Franţa. Evenimentul, a curi disvarteari s-fati tru idyiul chiro cu Președitția ali României la Consiliul UE, easti ună probă excelentă a potenţialului creativ a artiştilor români, ama şi a dialogului cultural anamisa di ateali două stati – spusi Klaus Iohannis, cari căndăsi guvernul s-inveastească tru cultură tra s-ndrupască creatorl’i român’i. Şeflu a statlui cundil’e că sezonlu va s-armână un reper importantu tra bana artistică şi tra instituţiile di cultură dit Franţa şi dit România. Proiectul scoati tru videala, tutunăoară, ună nauă perspectivă tru una Europă aflată tru alăxeri.




    Ia ţi spusi Klaus Iohannis:“Sezonlu easti expresia îmbărţitată a valorlor politiţi comune pi cari li au Franţa şi România. Easti expresia a succeslui tru arada a parteneriatlui a nostru strategic şi a efortului a nostru tra anvartusearea a proiectului european cari ari unâ ahândoasă ananghi di agiutorlu ali Românie şi al societatil’ei româneşti ca stat şi societate acutotalui pro-europene tru aestă parte a uniunil’ei.” Ambasadoarea ali Franţă la Bucureşti, Michele Ramis, a cundil’e că văsilia a l’ei ndreadzi tră prima oară sezonlu deadun cu un altu stat membru ali UE, iara aestă yilipseasti multu ghini specificlu a ligăturăl’ei anamisa di România şi Franţa.




    Tru arada a lui, ministrul român di resortu, Daniel Breaz, yilipsi aspecti ligati di ligătura culturală anamisa di aţeali dauă văsilii. Ia ţi spusi Daniel Breaz: “Cultura română easti purtătoari di suţăl’e şi di viţinată, duţi cu iia andamusi fundamentale, dialoguri, fructificări şi migraţii a valorlor artistice, paradigme di analta vidzută şi pisti tuti un protocol interior a bunăl’ei aşezari tru mira işişi europeană. Dit viţinatili constante, elevante şi nidănăsiti di fluxul ali istorie, cultura ali Franţă armâne pi hiotea a chirolui prit bărnuri urnechi, yilie şi un soţu pi calea a lungă a românilor, limba franceză hiinda secole arada limba călăuzitoari tra elitili a văsiliil’ei a noastre.” Sezonlu Franţa-România, fu organizat dit 28 di brumar până pi 5 di april tru cama di 100 di căsabadz dit Hexagon și avu un succes babageanu, francezii aflara diznău România şi artiştii a aiştei. Evenimentul ari scupolu s-nvărtuseadză ligăturli economice, științifice, culturale şi di societate cari li adună stog ateali dauă văsilii.



    Autor: Mihai Pelin


    Armânipsearea: Taşcu Lala


  • Andamusi la Societatea di Cultură Macedo-Română

    Andamusi la Societatea di Cultură Macedo-Română

    Deputatlu Constantin Codreanu: ”Aromânʹilʹi și meglenoromânʹilʹi dit România suntu grupuri dialectali istorice românești, nu minorităț naționali. Dialectili istorice a limbălʹei a noastră comună lipseasti s-hibă sum apanghiul juridic a statlui român”.


    Nʹiercuri, 14 di şcurtu 2018, deputatlu a PMP Constantin Codreanu, prezidentul ali Comisie tra comunitățli di românʹi di nafoara a sinurlor a văsiliilʹei, dusi vizită la scamnul di București ali Societati di Cultură Macedo-Română (SCMR), iu s-andămusi, tru una havai mplină di tinʹie și constructivă, cu domnul prezidentu Ion Caramitru. La andamusi loară parti, tutunăoară, domnul Nicolae Saramandu, viţeprezidentu, domnul Emil Tircomnicu, Secretar general, doamna Manuela Nevaci, membru tru Comitetul di cumănduseari a SCMR.


    Cu aestă itie, deputatlu Constantin Codreanu cundilʹe că problematica armânească și meglenită fu niacumtinat și va s-hibă ş-ma largu tru menga a lui ca parlamentar român aleptu tru circumscripția tră cetățeanʹilʹi românʹi cu domiciliul tru xinătati și ca prezidentu ali Comisiei tră comunitățli di românʹi di nafoara a sinurlor a văsiliilʹei.


    Tutunăoară, prezidentul ali Comisie spusi că fu, maşi el golu, di tu arada a parlamentarlor românʹi cari prezentă ma multi Declarații politiţi di la tribuna a Camerălʹei a Deputațlor ti problemili a armânʹilor, megleniţloru și istroromânʹilor, di acăţa tu isapi născănti chestiuni mutrindalui armânʹlʹi tru dialoglu cu Patriarhia Română și feati moeabeti ufiţial tru problematica armânească cu născănţă factori dit administrația ţentrală di stat.


    ”România, ca stat național, ndrupaşti anvărtuşearea a ligăturlor cu românʹilʹi di nfoara a sinurlor a văsiliilʹei și cilăstiseaşti ti ţănearea tu bană, dezvoltarea și exprimarea a identitatilʹei a lor etniţi, culturali, lingvistiţi și religioasi (articolu 7 Românʹilʹi dit xinătati a Constituțiilʹei ali Românie), a deapoa românʹilí di nafoara a sinurlor au idyiul tratamentu legal cu aţel a cetățenʹilor ți ţânu di minoritățli etniţi dit România. Aestu tratament egal lipseaşti s-acaţă tu isapi și organizațiile ți ţănu di minoritățli alogene dit România și organizațiile românești cari au tu scupo ţănearea tu bană a identitatilʹei culturale a persoanelor ți ţânu di minoritățli istorice românești şi ţi suntu soie, ateali anvărliga di sinuri si tu Balcani. Totna u spuş că suntu contraproductivi și distructivi tendințili a născăntor concetățeni tra s-bagâ ncuntratu artificial comunitatea dialectală istorică armânească cu aţea meglenoromână ică dacoromână. Armânʹilʹi și meglenoromânʹilʹi dit România reprezintă grupuri dialectale istoriţi românești, nu minorităț naționale. Dialectili istoriţi a limbălʹei a noastră comună lipseaşti s-hibă loată sum protecția juridică a statlui român. România fu, easti statlu golu, stat național soie tu planu cultural și lingvistic cu minoritățli istroromână, meglenoromână și aromână dit văsiliili balcaniţi. Noțiunile europene di stat soie (kin state) și minoritatea soie (kin minority) suntu valabili tră România și aesti comunităț minoritare dit Balcani”, cundilʹe prezidentul ali Comisie tra comunitățli di români di nafoara a sinurloru a văsiliilʹei.


    Domnul prezidentu Ion Caramitru și soţlʹI a lui dit cumăndusearea a SCMR tricu tru arada, deadun cu deputatlu Constantin Codreanu, un bairu di chestiuni di prota thesi tră cari statlu român și societatea românească lipseaşti s-aibă tu mengă și eforturle tru anlu aestu, cum suntu:


    1) dişclʹidearea a Institutlui Cultural Român di Tirana, cu filiali tu căsăbălu Corcea și Saranda și a Institutlu Cultural Român di Atena;


    2) adoptarea di cătră Acadimia Română a unei decizii mutrinda ortografia a dialectilor istoriţi aromân, meglenoromân și istroromân a limbălʹei române comune pi thimelʹilu a alfabetlui a limbălʹei române moderne;


    3) loarea, prit nom, sum protecția a statlui român a dialectilor istoriţi istroromân, meglenoromân și aromân a limbălʹei române comune;


    4) thimilʹiusearea a unei redacții tru dialectul aromân la postul public TVR Internațional;


    5) reprezentarea parlamentară a comunitățlor dialectale istoriţi meglenoromână și aromână; 6) eliminarea la yinitoarea catagrafie a bănătorlor a alathusilʹei anamisa di zboarăli”macedonean (slav)” și macedo-român, ca infranimlu românescu;


    7) tipăriturli băserichești și gheavasea tu băsearică tru dialectul istoric aromân a limbăľei română comună


    8) ndruparea cu bursi identitare a elevilor și profesorilor armânʹi dit Arbinuşie și alti stati;


    9) acordarea a cetățeniilʹei românească tru procedură simplificată a românʹilor dit comunitățli istoriţi ţi suntu anvărliga di sinuri și tu Balcani;


    10) includerea a dialectelor istoriţi românești tru programa școlară tra cursul di limba și literatura română.


    Prezidentul ali Comisie tră comunitățli di români di nafoara a sinurlor lʹi-asiguripsi interlocutorlʹi a lui dit cumăndusearea a Suţatălʹei di Cultură Macedo-Română di tu agiutorlu a lui tra identificarea și băgarea tu lucru a ceareiiloru corecti tra problematica armânească și meglenitâ. Interlocutorlʹi s-akicăsiră s-armănă tu dialog permanentu tra s-bagă tru practico acestu obiectiv comun.


    Societatea di Cultură Macedo-Română fu thimilʹiusită tru anlu 1880 prin Analtu Decret Domnescu. Tru anlu 1990 ălʹI si pricănăscu existența nidănăsită, hiindalui declarată asociație di utilitati publică prit Apofasea a Guvernului nr. 473 dit 7 di mai 2008.



    Armănipsearea: Taşcu Lala




  • Andamusi istorică Varşovia

    Andamusi istorică Varşovia

    Cari agârseaşti tricutlu easti tru piricl’iu s-calcâ diznău pi torlu a lui. Dupu 25 de ani de la ahurhita a bitisitâl’ei tră regimurli comuniste ţi vinirâ la puteari, după doilu polim mondial, di ascherili sovietiţi di ocupaţie, prezidentul american, Barack Obama, dusi Varşovia tra sâ spunâ diznău angajamentul a vâsiliil’ei a lui andicra de aliaţl’ii est-europeni, ni isihâsiţ di vrearea ali Rusie tră alichearea năi locuri. Tra Statile Unite, securitatea ali Poloniei şi a alântor stati dit regiune easti cheatra di thimel’iu a securitatil’ei işiş şi easti sacrosanctă — nâpoi spusi prezidentul tru mesajlu pi cari, meslu ţi tricu lu avea pitricutâ Bucureşti, şi numirlu doi ali administraţiei americanâ, Joe Biden.



    Obama spusi câ va s-caftâ a Congresului s-aproachi darea a unui miliard de dolari tra dizvartearea de noi forţe americane – terestre, navale şi aeriene — tru aestă parte a lumil’ei. Di la Marea Baltică la Marea Negră, dit Estonia tru Bulgaria, foştil’i sateliţ ali Moscova suntu, ază, membri NATO, ama armân crehta la fuvirserli dit Est. La andamusea cu omologii a lui dit regiune, ntra cari şi românlu Traian Băsescu, Obama spusi că Statile Unite nu fuvirseaşti Rusia. Agiundzearea diznău cu pistusini un alantu, va s-caftâ ama chiro, iara NATO nu poate s-armânâ indiferentă cara ruşl’ii va li caftâ iara principiile de suvearanitate şi integritate teritorială cari asiguripsira până tora irina tru Europa. Liderlu di Casa Albă nu agârsi niâi fostili ripubliţ sovietice cari aleapsira tra scara de valori occidentale şi cari, cu tuti cheaditli a aistei, mindueasti s-iasă di pe orbita ali Moscova:



    “Va li anvartusim parteneriatele cu soţ cata cum Ucraina, Moldova, Georgia, tu chirolu anda eali va s-anvartuseadza apărarea. Alte noi provocări di partea ali Rusiei va sa scoata tru videala, ma s-hiba ananghi noi sancţiuni.”



    El nica spusi că omologlu a lui rus, Vladimir Putin, poate tra ş-baga tru practico influenţa andicra di separatiştil’I dit estul ali Ucraina şi s-agiuta ti ndridzearea ali catastisidit dit zonă. Putin, nica pistipseasti Obama, ari cabilea tra s-lu andamuseasca naulu prezidentu ucrainean, Petro Poroşenko, şi s-pricunoască rezultatele a scrutinului prit cari aestu fu aleptu. Implicaţiile pi lungu chiro a acţiunilor ali Rusie fura fapti isapi şi Bruxelles, iu miniştril’i ali apărari dit statile NATO s-achicasira tru ligatura cu apofasili suplimentare die cari easti ananghi tra securitatea a membrilor dit Europa de Est. Secretarul general ali Alianţa, Anders Fogh Rasmussen, spusi limbid cundiljindalui:



    “Easti limbid că numata putem s-nidzem ninti idyealui ca pana tora. Tru tintil’I an’I dit soni, Rusia li criscu hargili di apărare cu 50%, chiro tru cari statile NATO ş-n’icsurara hargili cu 20%. Easti nihairlaticu, iara atea ti s-fati tru Ucraina easti dimec un semnu di alarmă şi cu furn’ia aesta, liderl’ii politit europeni lipseasti tra s-mindueasca diznau tru ligatura cu hargili fapti tra apărare.”



    Dus la anadamusi, ministrul român ali aparari, Mircea Duşa, u cundil’e apofasea a Bucureştiului tra s-ahardzeasca, ahurhindalui dit 2017, dauă protenti dit PIB tra a părare.


    Armanipsearea Tascu Lala