Ninti di 1989, vizita fapta Budapesta di liderlu suprem di Moscova ari cabili s-adara masi emotii comuniste, nauntrul a unlui lagăr tru cari Uniunea Sovietică tanea Estul a Europal’ei. Ungaria era si ea tru partea dit Europa controlată di Moscova, di la bitisita a doilui polim mondial. Asi avea futa akcasearea anamisa di Roosevelt, Churchill si Stalin, ca a Moscoval’ei să-l’i si pricunoască interese tru partea dit Europa cu cari s-nvietina. Ica ma di tamam pi cari u anvali Armata Rosie pi calea cata Berlin. Concret, sidzura cama di patru decenii sum comunismu România, Polonia, Bulgaria, Ungaria, Cehoslovacia si una bună parti dit Germania.
Tru aesti vasilii, cu exceptia ali Românie, trupele sovietiti s-astirnura până după 1989. Atumtea, dalga di revolutii cari eliberara aesti vasilii di comunismu u loara nintea a situatiil’ei dit Uniunea Sovietică. Tasi tru 1991 ateali 15 di republici unionale s-proclamara, pi arada, indipendenta ti atea ca, ti di Crăciun, Gorbaciov, atel dit soni sovietic, să-di da demisia, sum zorea al Boris Eltan. El era seful ali Rusie, nai cama marli clirunom ali Uniunii Sovietice, nascanti ori singurul. La treatirea tru anlu 2000, Eltan al’I deadi putearea, cu buna vreari, câtă bună vrearea nica putea s-hiba atumtea, a unui lidir putan cunascuta ama tru mplină ascensiune, Vladimir Putin.
Estul european s-ndridzea s-agiungă parti a Europal’ei vestica iara Rusia al Eltan nu s-ncuntra a aistei orientări hiresti. Lucarli s-alaxira unaoara cu priloarea a putearil’ei di cătra Putin cari s-pripusi s-da ali Rusie statutlu di mare puteare. La scurtu kiro, fostele vasilii comuniste dit Estul si Centrul a Europal’ei aderara la NATO si Uniunea Europeană. La un momentu dat, eale basi ndreapsira una orientare nauă, una Europă nauă, mai implicată si ma aprukeată di SUA.
Anlu 2014 fu un an di sutatură, ahurhit pi un fondu di revolutie pro-europeană tru dizvarteari, celebrul fenomen Maidan. Tru scurtu 2014, Rusia feati un lucru ti ciudusi tuta lumea si lumea nica nu apufusi cum s-da apandisi: u lo aplo Crimeea, peninsula strategică dit Amarea Lae. Tru idyiul kiro, un polim ca ti ciudieama extrem di vatamator aputrusea apirita ali Ucraina, la sinurlu cu Rusia. Dit ahurhita s-akicasi că tuti aesti probleme agudira Ucraina di furn’ia orientaril’ei a l’ei pro-occidentale.
Uniunea Europeană si SUA apănasira cu sanctiuni serti preayalea ayalea atea turlie ca ligaturli s-aratira cabaia si niti oamin’il’I si niti paradzl’i si niti bunurli numata urdină ca ma nainti, maxus dit Rusia cătra Uniunea Europeană. Si niti basi energia, gazele maxus, cu cari Moscova tani tru haua Europa. Dit ahurhita s-vidzura bot cari s-ncuntrara la sanctiun’il’i contra ali Rusie ama până tru soni Europa zbura cu una boati. Ama nu tra daima.
2016 fu iară un an cu evolutii dramatiti, ma s-adutem aminti incredibilu Brexit ica basi niasteptata candidatură si maxus victorie al Donald Trump la prezidentialili americane. Tru aest contextu, vizita al Vladimir Putin fapta Budapesta iasi tru videala ca ancărcată di semnificatii. Determinarea americană andicra di politica internatională ali Rusie intra tru era a mandatlui Trump di reevaluare si importanti alaxeri. Intereslu economic fu invocat totna, ahât di prezidentul Putin ama si di premierlu Orban. Dol’I diplânsira sanctiunile ca hiindalui situatii polititi ti aduc zn’ie a economiclui.
Ghini ma acordul prit cari Ungaria va s-aminta gazi arusesti la pahadz acceptabil’i fu prilundzitu până tru 2012 iara dezvoltarea nucleară ali Ungarie poati s-ntimil’eadza pi investitiile arusesti. Budapesta, ama ndrupasti că feati isapi tra chireari vara 6,5 miliardi di euro di furn’ia că baga tru lucru sanctiunile apufusiti di Uniunea Europeană. Tuti aesti asiguripsescu ali Ungarie un rol privilegiat tru politica ali Rusie si nu masi tru atea ti mutreasti Uniunea Europeană ama si tru relatiile cu SUA dit naua eră Trump.
Autor: Marius Tita
Armanipsearea: Tascu Lala