Marile carnagiu/funico a ţilui de-al doilea polim mondial si bitisi tru 1945. În veara anului 1946 se dişchl’idea conferința di pace din capitala Franțâlei, care țânu până tru mesulu octombriu. După îndoi meşi, pi 10 februarie 1947, si semnaa la Paris tratatile di pace/irine cu țările care fură aliatile europeane ale Ghermăniie nazistă: Italia, România, Ungaria, Bulgaria și Finlanda. Catheună di aeste țări azvimte/bătute căftăă/mutri să obțână ună ieșire cât mai bună din greaua situație în care si afla. Ama toate chirură teritorii, cu excepția a Bulgarilei, și toate fură obligate să păltească dezim’isiri di polim.
România fu reprezentată la conferința di pace și la simnarea tratatilor di un guvernu controlat di partidulu comunistu, impus di ocupantul sovietic. Lobby-ulu român și personalulu care lucră la elaborarea pozițilei ofiţiale căftară/mutriră să aducă argumente puterniţe în favoarea a propriil’ei cauză. Gheorghe Apostol avu ună poziție/tese importantă în ierarhia a Partidului Comunistu Român și tru 1995, intervievat di Chentrulu de Istorie Orală din Radiodifuziunea Română, dzâse/afirmă că nu comuniștil’i din guvernu lu dusiră greulu bătăliilei pi care România o/u didea tră apărarea a propriilor simferuri/interese.
”Tru delegaţia Româniilei fu inclus şi Pătrăşcanu, nu maşi ca ministru de justiţie, ama şi ca om politic cunoscut în ţară. Discuţiile fură tru mai multe reprize, Pătrăşcanu nu avu poziţie ahoria. Principalul rol în discuţiile cu ţările occidentale lu avu Tătărăscu, eara ministru di externe şi un om politic cunoscut şi tru xeane. După ţe si discutăă/si feaţe isape tratatul di pace di la Paris tru 1947 delegația si turnă nâpoi și fu aprucheată cu multu entuziasmu/harauă, ţi car că amintaticul principal fu maşi problema Transilvanilei. Cu toatea aestea, cu greutate fu obţânut aestu ndreptu a Româniilei asupra a Transilvanilei.”
Gheorghe Barbul fu șefulu di cabinet a mareșalului Ion Antonescu, șefulu a guvernului întră 1940 și 1944. A lui îl’i si deadet sarţina să facă/adară doauă rapoarte, unulu tră diferendulu româno-maghiar, alantu/ţel de-al doilea referitor la situația a minoritatilei evreiască din România.
”Îm’i câftă să facu aeste rapoarte comisia care fu adrată/înhiinţată în vedearea a documentilor care să hibă prezentate la Conferinţa di pace. Preşedinta a liştei comisie eara Ana Pauker. Sigura/Ghine si achicăseaşte, tră mine eara foarte dificil/multu greu să li fac. Raportul în ţe mutreaşte România şi Ungaria nu bâga ună problemă. Lu adraiu aşi cum crezuiu/cum minduiiu şi niţeunom/vărnă nu mi contradzâse. În ţe mutreaşte problema evreiască, tră mine situaţia eara mult mai greauă di aform’ia că, eu, ca fostu colaborator a lu Ion Antonescu şi Mihai Antonescu, îm’i eara greu să scriu lucruri aşee cum lipsea în/tru aţeastă epocă să se scriie. Îm’i dzâşu: macă si-l scriu aşee cum dorescu/ică au dor el’i, escu fără caracter. Iar macă lu scriu aşee cum cred eu, agiungu într-ună situaţie greauă/laie. Şi atumţea avui ună tihe multu/foarte mare: aprucheai ună documentaţie di la American Jewish Joint Distribution Committee, organizaţia internaţională evreiască, ţe zbura atumţea dispri România. Aflaiu că evreil’i care avea rămasă în România, după cedarea a Basarabilei, Transilvanilei di Nordu şi a Cadrilaterului, eara aproapea di 400.000. Aşee că feciu un raport din care si vide/reieşea că în România situaţia evreilor, comparativ cu ţealealnte state de sum dominaţia ghrmană fu aţea mai bună. Aţist raportu fu prezentat a li Ană Pauker, care lu aprobăă, ţea ţe tră mine fu ună m’irare/ciudie.”
Paul Niculescu-Mizil fu demnitar comunistu și tru 1997 mărturisea că niacordarea a cobeligeranțăl’ei a li Românie la tratatulu di pace fu ună nindreptate.
”Ţea mai evidentă problemă în care si exprimară fu problema cobeligeranţălei. Noi susţânum ideea di cobeligeranţă. Lucrurile m’earsiră până acloo încât ţel’i mări modificară până şi data intrarilei tru polim contra Ghermaniilei. În tratatulu di pace nu easte pruvedzută data di 23 sau 24 augustu 1944 când noi avem arhiusită alumptile contra a nemţălor, că easte pruvedzută data di 12 septembriu/agheasmăciune. Va să dzâcă si m’earse până acloo cu mistificarea a realităţâlor! Aesta convenea/lă v’inea ghine şi a ruşilor, aesta convenea şi american’ilor. A ruşilor di ţe lă convenea? Di aform’ia că el’i dorea/vrea să apară/să si veadă ca eliberatori a Bucureştiului, a teritoriului a li Românie. Eu amu spusă întru -unulu di articolile a meale, cându viine/vinii mareşalulu Konev, prin-tru 1959, să nă înmâneadză un drapel/flamborion di alumptă a unui regimentu di tancuri care avea eliberată Bucureştiul. Eu îl’i pregătii/feciu etime a lu Bodnăraş, ministrulu a apăraril’ei, materiale documentare. Ţe eara mai bun di ahât, colecţia de ziare din-tru 29-30-31 augustu 1944, cându trupile sovietiţe intra în Bucureşti cu flori şi cându, di la balcoanile a multor instituţii, comuniştil’i îl’i saluta? Și soţial-democraţăl’i salutaa trupile române. Deci trupile sovietiţe intrară în România în formaţiune di paradă, di defilare, nu intrară în formaţiune di alumptă.”
Amu şi 75 di an’i, semnarea a tratatilor di pace di la Paris consâmtusea bitisita a doilui polim mondial. Țările azvimte urmară cursuri istoriţe diferite, tră Italia și Finlanda urmară/viniră prosperitatea și democrația. Ama tră România, Ungaria și Bulgaria viniră/urmară tirania și urfăneaţa aduse di regimulu comunistu.
Autor: Steliu Lambru
Armânipsire: Hristu Steriu
