Tag: Togo, Bogdan Aurescu, celula de criza, nava Agisllaos

  • Radio Novi Sad in Rumänisch: zur Geschichte des Minderheitensenders

    Radio Novi Sad in Rumänisch: zur Geschichte des Minderheitensenders

    Rumänischsprachige Radiosender au‎ßerhalb Rumäniens hatten unterschiedliche Betriebszeiten, kürzere oder längere. Einer der langlebigsten Sender ist Radio Novi Sad in der Vojvodina, der Teilrepublik im ehemaligen Jugoslawien. Er ist einer der wenigen rumänischsprachigen Rundfunksender au‎ßerhalb Rumäniens mit einer ununterbrochenen Sendedauer von über 70 Jahren.



    Gegründet 1949, hatte der rumänischsprachige Radiosender in der Hauptstadt des serbischen Banats von Anfang an auch eine politische Komponente. Ion Marcovicean war 27 Jahre alt, als er als Redakteur der rumänischen Programme von Radio Novi Sad zu arbeiten begann. In einem Interview, das er 1999 dem Zentrum für mündliche Geschichte des rumänischen Rundfunks gewährte, erläuterte Marcovicean die politische Verstrickung von Radio Novi Sad und den Auftrag des Senders, Jugoslawien gegen sowjetische Propaganda zu verteidigen.



    Im Jahr 1949, am 29. November, dem Tag der Republik, wurde der Radiosender Novi Sad eröffnet. Er wurde früher eröffnet, als er hätte eröffnet werden sollen, aus dem einfachen Grund, dass die internationale Situation angespannt war. Ich denke dabei an die Angriffe auf Jugoslawien durch das Informationsbüro und die Sowjetunion. Es gab ein jugoslawisches Radio in Belgrad, das auf die Angriffe der Sowjetunion reagierte, allerdings eher theoretisch. Man merkte, dass es nicht den gewünschten Effekt hatte, und deshalb wurde die Gründung des Radiosenders Novi Sad beschleunigt, mit der Absicht, die reale Situation in Jugoslawien, das Leben aller Nationalitäten, jeder sozialen Schicht darzustellen, um in der Lage zu sein, die Angriffe, die Propaganda, die vom Informationsbüro kam, zu konterkarieren.“




    Drei Journalisten und eine Schreibkraft legten den Grundstein für die Redaktion in rumänischer Sprache bei Radio Novi Sad. Die erste Sendung wurde über einen Halbkilowatt-Sender ausgestrahlt und war nur in der Nähe der Stadt zu hören. Aber die Ausstattung mit neueren und leistungsfähigeren Sendern lie‎ß die Stimmen der Moderatoren immer mehr Reichweite erlangen. Ion Marcovicean erinnert sich, dass die Nachrichtenübertragung von Tanjug, der jugoslawischen Nachrichtenagentur, kam. Die Journalisten begannen, Interviews und Berichte aufzuzeichnen, wobei sie sich Material und Informationen von anderen Nachrichtenredaktionen wie der ungarischen und slowakischen ausliehen. Die Sendungen beinhalteten laut Marcovicean aktuelle, kulturelle und politische Propaganda.



    Die Struktur der Sendungen war im Allgemeinen belehrend-erzieherisch, weil es die Zeit war, in der man das Bewusstsein der Menschen für die Gesellschaft, für den Sozialismus als solchen, für die Situation im Lande wecken wollte: wie man zur Bereicherung des kulturellen Lebens vorgehen sollte, wie man die landwirtschaftliche Produktion steigern konnte. Es gab Programme wie »Die Sendung für Dorfhörer«, eine der meistgehörten Sendungen, »Über das Leben unserer Schätze«, »Wissenschaft und Technik«, »Eltern und Kinder«, »Aufbau des Sozialismus«, »Kultur und Laienkunst«.“




    Die Sendungen des rumänischen Dienstes wurden 20–25 Minuten lang ausgestrahlt, beginnend mit 5.45, 8, 13, 18 und 22 Uhr. Am Morgen gab es mehr Nachrichten und die Wettervorhersage und die politischen Kolumnen waren am Abend dran. Radio Novi Sad erhielt Briefe von Hörern, die der Redaktion zu den Sendungen gratulierten — ein Anlass zu gro‎ßer Genugtuung für die Radiojournalisten. Sicherlich ging es bei vielen um Antworten auf Fragen der Redaktion zu Preisausschreiben. Ion Marcovicean räumte jedoch ein, dass auch Nachrichten und Informationen über die illegalen Grenzübertritte zwischen Rumänien und Jugoslawien gesendet wurden.



    Die Nachrichten wurden folgenderma‎ßen aufbereitet: Wer beim illegalen Grenzübertritt gefasst wurde, wer entkommen konnte, wer sogar erschossen wurde. Es gab Schüsse auf beiden Seiten, und die Grenzer schossen auf Flüchtlinge, die entweder hinüber oder herüber wollten. Auf der anderen Seite gab es auch Leute von unserer Seite, die dem Informationsbüro aus Moskau Glauben schenkten und nach Rumänien und weiter in die Sowjetunion ziehen wollten. Unter ihnen war ein jugoslawischer General, der an der Grenze von rumänischen Grenzern erschossen wurde. Aber ein paar Rumänen schafften es, nach Jugoslawien zu kommen, darunter ein gewisser Dimitriu, der zu uns kam und eine Zeit lang als Korrektor beim Radio arbeitete. In den 1950er Jahren kam eine serbischstämmige Dame aus Rumänien, sie arbeitete lange Zeit bei uns im Radio als Ansagerin.“




    Das gro‎ße Ereignis des Jahres 1956 war die antikommunistische Revolution in Ungarn, die mit dem Einmarsch der sowjetischen Truppem endete. Die Berichterstattung darüber war auch in den rumänischen Programmen von Radio Novi Sad präsent. Ion Marcovicean erinnert sich an die ideologischen Umstände.



    Man war der Meinung, dass die Geschehnisse ein Ausdruck des sowjetischen Imperialismus waren. Wir haben die Angelegenheit sehr ernsthaft kommentiert, und auch über alle nachfolgenden Prozesse, sowohl in Ungarn als auch in der Tschechoslowakei und in Polen, wurde ausführlich berichtet. Wir hatten zwar keine Korrespondenten in Ungarn, d.h. wir, die Nachrichtenredaktion als solche, keine Nachrichtenredaktion hatte spezielle Korrespondenten. Doch Tanjug und Radio Belgrad hatten Korrespondenten in bestimmten Hauptstädten, und wir erhielten von ihnen Material, das wir in die jeweilige Redaktionssprache übersetzten. Unser damalige jugoslawische Botschafter in Moskau, [Veljko] Mićunović, schrieb eine Art Tagebuch, das wir übersetzten. Er beschrieb das Vorgehen der Sowjets in Ungarn als befremdlich. Während des sowjetischen Eingriffs war auch ein Mitarbeiter der jugoslawischen Botschaft in Ungarn ums Leben gekommen.“




    In den 1980er Jahren war Radio Novi Sad für die Rumänen in der angrenzenden Region Banat ein Fenster zu einer Gesellschaft mit einer weniger strammen Ideologie und weniger Mangelwirtschaft. Auch heute, über drei Jahrzehnte nach dem Wendejahr 1989, existiert die rumänische Sprache immer noch auf den Radiowellen aus der Hauptstadt der Vojvodina.

  • Echos roumains de la révolution anticommuniste hongroise de 1956

    Echos roumains de la révolution anticommuniste hongroise de 1956

    Le 23 octobre 2016, cela fait exactement 60 ans que s’est déclenchée la révolution hongroise de 1956 contre le joug communiste. Organisées par les jeunes avec le soutien du leader réformiste Nagy Imre, les manifestations d’abord pacifiques se sont transformées en de véritables combats au moment où le Kremlin a décidé d’intervenir pour noyer dans le sang la révolution hongroise et reprendre le contrôle de Budapest.



    L’insurrection hongroise n’est pas restée sans écho en Roumanie, elle-même en proie à un des régimes communistes les plus durs d’Europe. La réaction la plus forte aux événements de Budapest, on l’a également constatée dans les villes estudiantines de Timisoara, Cluj et Oradea, près de la frontière hongroise, ainsi qu’à Iasi, en Moldavie ou à Bucarest. Partout, les jeunes Roumains se sont ralliés aux protestations de leurs confrères hongrois. Mais le régime communiste encore plus répressif et l’absence des leaders ont fait que les manifestations de Roumanie aient moins d’ampleur que celles de Hongrie.



    L’homme politique Nestor Badiceanu d’Oradea, ville proche de la frontière hongroise, remémore au micro de Radio Roumanie les événements qu’il a vécus en octobre 1956: «A Oradea où 30% de la population est d’origine magyare, l’ambiance était électrisante. Partout, on écoutait la radio à fond, les fenêtres grand ouvertes. On s’attendait que l’insurrection éclate d’un moment à l’autre chez nous aussi, que le phénomène se généralise. On s’est fait de fausses espoirs. Ce jour-là, j’ai pris le train pour me rendre à Lugoj et dans chaque gare dotée de rampe de chargement, j’ai vu des chars. Il y avait des trains qui stationnaient dans nos gares avant de se mettre en marche vers la Hongrie. Les effectifs russes déployés en Hongrie ne suffisaient pas pour anéantir l’armée locale. Du coup, les Russes ont dû faire venir de nouveaux contingents. Ils ont décapité l’armée hongroise, en invitant le ministre de la Guerre à des soi-disant pourparlers pour l’arrêter par la suite, en laissant l’armée sans dirigeant».



    Andrei Banc était en 1956 étudiant à la Faculté de Journalisme. Il ne saurait oublier les répressions subies par ses collègues : « La plupart des incidents et des arrestations ont eu lieu parmi les étudiants en Droit et en Philosophie plutôt que parmi ceux de la faculté de Constructions ou à l’Ecole Polytechnique, plus politisés que les premiers. La majorité de ces étudiants était de province et logeait dans des foyers. C’était parmi eux que l’on a rapporté le plus grand nombre d’arrestations et d’exclusions. Nous, les Bucarestois, on était à l’abri et isolés. En revanche, eux, ils formaient une sorte de masse compacte qui a commencé à s’agiter et que des taupes issues de leurs rangs avaient infiltrée. Il faut bien comprendre que le fait qu’une bonne partie de ces jeunes logeaient dans des foyers – les garçons séparés des jeunes filles – a contribué à l’atmosphère générale qui a provoqué les troubles en 1956. Chez nous, ce fut plutôt une sorte d’agitation. Informée par des agents infiltrés, la police politique était au courant de tout ce qui se passait, ce qui a conduit à étouffer la révolte avant qu’elle ne tourne en révolution comme ce fut le cas en Hongrie».



    Nourries principalement par le manque de ressources matérielles, les revendications portaient sur le souhait de voir s’installer à la tête du pays une classe politique élue démocratiquement. Andrei Banc: «Les revendications n’étaient pas principalement d’ordre matériel. La première fut de bannir la langue russe des écoles. Les revendications étaient pour la plupart politiques et moins anti-socialistes que celle de Hongrie. On voulait par exemple une plus grande liberté et plus d’accès aux traditions culturelles roumaines ou encore à la philosophie occidentale que l’on nous présentait comme dangereuse sans que l’on puisse lire les textes originaux. Personne n’a réclamé la fin du socialisme ou l’écartement du pouvoir des communistes ou le démantèlement de l’Union de la jeunesse communiste. On n’a pas eu les mêmes revendications que celles des Hongrois. Si je ne me trompe pas, il y a eu des étudiants en Droit qui ont voulu changer quelques articles dans la Constitution, mais c’était tout».



    Lui-même étudiant en 1956, le professeur Ion Agrigoroaiei de la Faculté d’Histoire de l’Université de Iasi se souvient des répercussions subies par ses collègues suite à leur solidarité avec les révolutionnaires hongrois: «En 1956 et toute l’année d’après l’insurrection hongroise, un climat de tension s’est installé chez nous aussi. Un de mes copains, d’une année mon cadet, fut arrêté en 1957 et condamné à 7 ans de prison ferme juste pour avoir dit une blague politique sur l’arrivée des Soviets en Hongrie. On savait très bien ce qui se passait là-bas, bien que les autorités roumaines aient essayé de nous présenter les faits comme étant des actes terroristes entrepris par les révolutionnaires hongrois. On savait par exemple que Nagy Imre fut livré aux forces répressives. Ma génération a réussi à connaître la réalité, bien que c’était difficile».



    L’écho de la révolution hongroise de 1956 s’est propagé jusqu’en Roumanie où des milliers d’étudiants ont été arrêtés et chassés des universités. On assistait donc à une nouvelle répression communiste qui prouvait, une fois de plus, que ce régime n’acceptait aucune réforme. (trad. : Ioana Stancescu)

  • 60 Jahre ungarischer Volksaufstand von 1956

    60 Jahre ungarischer Volksaufstand von 1956

    Am 23. Oktober 1956, vor 60 Jahren, begann in Budapest die gegen die sowjetischen Besatzungstruppen gerichtete ungarische Revolution. Sie wurde von Studenten angesto‎ßen und von den Reformkommunisten um Imre Nagy unterstützt, scheiterte aber nach dem Einsatz sowjetischer Truppen gegen die Aufständischen.



    Auch in Rumänien hatten die sowjetischen Besatzungstruppen einem kommunistischen Regime zur Macht verholfen. Die Stra‎ßenbewegungen im Nachbarland wurden deshalb mit gro‎ßer Aufmerksamkeit verfolgt — vor allem im Studentenmilieu. In gro‎ßen Universitätsstädten wie Timişoara, Cluj oder Oradea, die nahe an der ungarischen Grenze liegen, aber auch in Iaşi und Bukarest haben rumänische Studenten reagiert und versucht, ihren ungarischen Kollegen nachzueifern. Die gewaltsamen Gegenma‎ßnahmen des Regimes und das Fehlen eines Reformflügels in der kommunistischen Partei lie‎ßen jedoch nicht zu, dass die Demonstrationen in Rumänien das gleiche Ausma‎ß erreichen wie in Ungarn.



    Der Politiker Nestor Bădiceanu gehört zu den Zeitzeugen. Er lebte damals in der Stadt Oradea in der Nähe von Ungarn und erzählte den Kollegen von der Abteilung Mündliche Geschichte, wie er den Oktober 1956 erlebte. “Die Atmosphäre in Oradea, wo ein Drittel der Menschen ungarischer Abstammung ist und sie bei offenem Fenster ungarisches Radio hörten, grenzte an Euphorie. Oradea lag nahe der Grenze. Man erwartete, dass die Revolution auch bei uns beginnt. Bei einer Reise in die Stadt Lugoj sah ich, wie in allen grö‎ßeren Bahnhöfen Panzer auf Züge rollten. Diese Züge fuhren dann nach Ungarn. Die Russen hatten dort nur wenige Truppen und mussten mehr Truppenteile verlegen, um es mit der ungarischen Armee aufnehmen zu können. Sie griffen zu einer schändlichen List — sie beriefen den Kriegsminister zu Verhandlungen und verhafteten ihn, um so die Armee kopflos zu lassen”, erzählt der Politiker.



    Ein anderer Zeitzeuge ist Andrei Banc, der 1956 Publizistik in Bukarest studierte. Er erinnert sich an die Verhaftungswelle im damaligen Kontext. “Die meisten, die damals verhaftet wurden, waren Jura- und Philosophiestudenten — das war auch normal, denn im Vergleich zum Polytechnikum oder der Universität für Bauingenieurwesen legten dortige Studenten mehr Wert auf Politik. Die Hälfte von ihnen wohnten in Studentenheimen, weil sie nicht aus der Stadt waren — wir Bukarester Studenten führten ein von ihnen eher isoliertes Leben an den Unis. Sie lernten und wohnten zusammen und waren eine kompaktere Masse, wo auch die Unruhen begannen. Nur war diese Masse eben auch mit vielen Spitzeln versetzt. Die Geheimdienste waren also gut informiert und lie‎ßen nicht zu, dass eine Bewegung wie in Ungarn entstand. Im Endeffekt kam es nur zu einem kurzen Aufbäumen”, erinnert sich der damalige Student Andrei Banc. Die Studenten hatten weitgehend keine materiellen Forderungen, sie spürten instinktiv, dass eine demokratisch gewählte Landesführung mehr erreichen konnte, sagt Andrei Banc weiter.



    “Es wurden keine Sachforderungen gestellt — zum Beispiel wurden erstens verlangt, dass es keinen Russischunterricht mehr geben soll. Die Forderungen waren allgemein-politischer Natur, sie waren auch nicht so antisozialistisch geprägt wie in Ungarn. Es ging eher um die Lehrinhalte, um mehr Freiheit, um mehr Zugang zu rumänischen Kulturtraditionen und zur Philosophie fremder Denker, die wir nicht im Original lesen durften. Niemand verlangte die Abschaffung des Sozialismus, die Auflösung der KP oder der Jugendorganisation der Partei. Es gab also keine mit Ungarn vergleichbaren Zustände. Nur Jurastudenten wollten, wenn ich mich recht erinnere, die Verfassung ändern”, so Andrei Banc, damals Student der Publizistik.



    Professor Ion Agrigoroaie von der Geschichtsfakultät der Universität Iaşi war zur damaligen Zeit ebenfalls Student. Auch er kann sich erinnern, wie hart gegen Studenten vorgegangen wurde, die sich mit den ungarischen Kollegen solidarisierten: “1956 und bis etwa Anfang des nächsten Jahres war die Lage sehr angespannt. Ein Kommilitone, der ein Jahr jünger war, wurde 1957 aus dem Studentenwohnheim verhaftet, weil er einen politischen Witz über den Einmarsch der Sowjets in Ungarn gemacht hatte — er sa‎ß sieben Jahre im Gefängnis. Man wusste, was in Ungarn passiert, auch wenn die ungarischen Revolutionäre als Terroristen präsentiert wurden. Was mit Imre Nagy passierte, war weitgehend bekannt”, so der damalige Student und heutige Professor.



    Generell löste die ungarische Revolution von 1956 auch in Rumänien eine neue Repressionswelle aus – es war ein Zeichen, dass ein kommunistisches System nicht reif für Reformen war. Und Rumänien spielte eine gewisse Rolle in den damaligen Ereignissen: Imre Nagy, der Anführer der Reformkommunisten, wurde zeitweilig in der Nähe von Bukarest festgehalten, bevor er nach Ungarn überstellt und schlie‎ßlich hingerichtet wurde.

  • Ecourile revoluţiei anticomuniste din Ungaria în România

    Ecourile revoluţiei anticomuniste din Ungaria în România

    Pe 23 octombrie 1956, acum 60 de ani, la Budapesta începea eroica luptă a Ungariei de ieşire de sub tirania exercitată de partidul comunist, susţinut de ocupantul sovietic. Începute de studenţi şi susţinute de liderul reformist Imre Nagy, demonstraţiile paşnice s-au transformat în lupte armate atunci când Uniunea Sovietică a intervenit cu trupe pentru a lichida tentativa Ungariei de a scăpa controlului său.



    În România, ocupată şi ea de sovietici care instalaseră un regim comunist ca în Ungaria, mişcările de stradă de la Budapesta au avut efect mai ales în mediile studenţeşti. Centrele studenţeşti de la Timişoara, Cluj, Oradea, aproape de frontiera cu Ungaria, dar şi la Iaşi şi la Bucureşti, au reacţionat şi studenţii s-au raliat protestelor colegilor lor din ţara vecină. Regimul mai represiv şi absenţa unor lideri reformatori la vârful puterii nu au permis ca demonstraţiile din România să fie de aceeaşi amploare precum cele din Ungaria.



    Politicianul Nestor Bădiceanu din Oradea, foarte aproape de graniţa cu Ungaria, a fost intervievat de Centrul de Istorie Orală din Radiodifuziunea Română în legătură cu ce a trăit în octombrie 1956: ”Atmosfera din Oradea, unde posturile de radio şi unde populaţia maghiară e 30% din oraş şi radiourile mergeau la maxim, cu geamurile deschise, era o euforie. Oradea trăia aproape de graniţă. Se aştepta dintr-un moment într-altul, uite, domle, să înceapă şi la noi. Adică să se generalizeze fenomenul. Am avut speranţe în plus. Atunci fusesem la Lugoj şi la dus şi la întors am văzut tancuri debarcând în absolut toate gările care aveau rampe de descărcare. Erau trenuri care au venit şi după aia au luat drumul Ungariei. Ruşii, cu forţa care o aveau în Ungaria, nu puteau face mare lucru şi a trebuit să maseze trupe serioase pentru a putea face faţă armatei ungare. Pe care şi-aşa au decapitat-o într-un mod foarte ruşinos, l-au chemat pe ministrul de război la tratative şi l-au arestat lăsând armata fără conducere.



    Andrei Banc, student la Facultatea de Ziaristică din Bucureşti în 1956, îşi aducea aminte cum au fost reprimaţi colegi ai săi: ”Cele mai multe arestări şi tulburări au fost la Drept şi la Filozofie în perioada aceea, nu la Politehnică sau la Construcţii, ceea ce într-un fel este firesc pentru că studenţii de aici erau ceva mai politizaţi. Cam jumătate erau căminişti, adică erau studenţi din provincie. În general, acţiunile care au avut loc, arestările care au avut loc, excluderile s-au petrecut în acest mediu. Noi, ăştia care eram în Bucureşti, eram oarecum izolaţi de ei. Ei erau o masă compactă şi în masa asta au izbucnit tulburările. Trebuie, de asemenea, înţeles că în masa asta de la cămin erau şi informatori, adică erau studenţi care turnau. Dar, în orice caz, faptul că o bună parte din studenţi erau la cămin, fetele separat, băieţii separat, a contribuit la crearea atmosferei care a produs tulburările din 1956. Nu a fost mai mult, a fost o vânzoleală. Securitatea era destul de bine informată de oamenii pe care îi avea infiltraţi, ca ei să nu apuce să declanşeze o mişcare cum a fost în Ungaria.”



    Revendicările studenţilor români porneau de la marile lipsuri materiale, dar nu ele erau principalele motive de nemulţumire. Oamenii simţeau că profunda criză putea fi depăşită dacă ţara ar fi avut o conducere aleasă democratic. Andrei Banc: ”Revendicările nu au fost de ordin material. Una dintre primele revendicări a fost să se scoată limba rusă. Revendicările au fost politice, erau generale, nu erau atât de antisocialiste cum au fost în Ungaria. Ţin minte că erau revendicări legate de ceea ce era în programă, o mai mare libertate şi un acces mai mare la tradiţiile culturale din România, la filozofia străină care ne ajungea prin intermediul cursurilor, adică ni se preda ceea ce considerat duşmănos, ca să folosesc termenul de atunci, dar nu aveam cum să citim în original lucrurile astea. Nimeni nu a cerut atunci înlăturarea socialismului, nu a cerut înlocuirea partidului comunist, sau desfiinţarea UTC-ului, nu au fost revendicările din Ungaria. Au fost câteva revendicări, dacă nu mă înşel, privind modificarea Constituţiei, ale celor de la Drept.”



    Profesorul Ion Agrigoroaie de la Facultatea de Istorie a Universităţii din Iaşi era şi el student în 1956. Şi el îşi aducea aminte ce au păţit colegi ai săi în urma solidarizării cu revoluţia ungară: ”În 1956 sau la începutul anului următor, după revoluţia din Ungaria a existat o stare de tensiune foarte puternică. Un coleg cu un an mai mic a fost arestat de la cămin în 1957 pentru un simplu banc politic în legătură cu sovieticii şi cu intrarea lor în Ungaria şi pentru care a făcut 7 ani de închisoare. S-a ştiut ce se întâmpla în Ungaria, chiar dacă de multe ori erau prezentate lucrurile prin prisma unor acţiuni considerate “teroriste” din partea revoluţionarilor maghiari. S-a ştiut, de pildă, despre episodul Imre Nagy şi faptul că a fost dat pe mâna forţelor represive. Era foarte dificil de a afla toate lucrurile, dar eu n-aş vrea să laud generaţia mea.”


    Revoluţia din Ungaria din 1956 a avut ecouri în România şi mii de studenţi care au participat la adunări publice au fost arestaţi, alţii exmatriculaţi. Se declanşa al doilea val al represiunii comuniste, semn că un regim comunist nu putea fi reformat.

  • Відлуння угорської антикомуністичної революції в Румунії

    Відлуння угорської антикомуністичної революції в Румунії

    23 жовтня 1956 року, 60
    років тому, у Будапешті почалася героїчна боротьба Угорщини за звільнення від тиранії
    комуністичної партії, підтриманої радянським окупантом. Початі студентами і
    підтримані реформістським лідером Імре Надєм, мирні демонстрації перетворилися
    на збройну боротьбу, коли Радянський Союз направив війська для придушення
    спроби угорського народу вийти з-під контролю Москви.




    У Румунії, яка також
    перебувала під радянською окупацією, котра як і в Угорщині встановила
    комуністичний режим, вуличні протести в Будапешті мали відлуння особливо в
    студентських колах. Студентські центри в Тімішоарі, Клужі, Ораді, поблизу
    кордону з Угорщиною, а також в Яссах і Бухаресті відреагували і згуртувалися на підтримку своїх колег в сусідній країні. Однак репресивний
    режим і відсутність реформістських лідерів у владних колах не дозволили
    поширенню угорських протестів на Румунію.




    В інтерв’ю Центру усної
    історії Румунського радіо політик Нестор Бедячану з Ораді, міста, що
    знаходиться поблизу угорського кордону, розповів про жовтневі події 1956 року.
    «Атмосфера в Ораді, де угорське населення становить 30% і де з відкритих вікон
    звучали прямі трансляції угорських радіостанцій, була ейфорійною. Орадя
    знаходиться у безпосередній близькості від кордону з Угорщиною. Всі очікували,
    що незабаром протести почнуться й у нас, говорили про швидке поширення явища,
    мали великі надії. Я був в Лугожі по дорозі туди і назад бачив як розвантажують
    танки на всіх станціях, де була така можливість. Були поїзди, які прибували, а
    потім йшли далі в Угорщину. Росіяни, з урахуванням потужностей, які вони
    мали в Угорщині, не змогли б впоратися із ситуацією і були змушені зосереджувати
    війська для можливого зіткнення з угорськими збройними силами, котрі обезголовили в дуже ганебному стилі. Вони
    запросили міністра оборони для переговорів і заарештували його, залишивши армію
    без командувача.»




    Андрей Банк
    студент Факультету журналістики в Бухаресті у 1956 році згадує про репресії щодо
    його колег. «Більшість арештів і протестів тоді було на Юридичному факультеті
    та на Факультеті філософії, а не в Політехніці чи на Факультеті будівництва, що й зрозуміло, тому що студенти
    тут були більш політизованими. Близько половини з них жили в гуртожитках, тобто
    були з провінції. У цілому дії, які мали місце, арешти, що проводилися, відрахування,
    сталися в цьому середовищі. Ми, місцеві, з Бухареста, були певним чином
    ізольовані від них. Вони складали компактну масу і там мали місце масові
    заворушення. Водночас треба розуміти, що в цій гуртожитковій масі були донощики.
    Але в будь-якому випадку той факт, що значна частина студентів жили в
    гуртожитках, дівчата окремо, хлопці окремо, сприяло створенню атмосфери, яка
    викликала заворушення 1956 року. Треба сказати, що це не вийшло за межі звичайної метушні.
    Секурітатє була досить добре поінформована людьми зсередини і не дозволила створенню
    руху, як в Угорщині.»




    Вимоги румунських студентів
    виходили з основних матеріальних недоліків, але не вони були основними
    причинами невдоволення. Люди відчували, що глибока криза зможе бути подолана
    лише, якщо країна матиме демократично обране керівництво. Андрей Банк. «Вимоги були не матеріального характеру. Однією з перших вимог було скасування обов’язкового
    вивчення російської мови. Вимоги мали політичний характер, були загальними,
    вони не були настільки антисоціалістичними як в Угорщині. Я пам’ятаю, що були вимоги
    щодо навчальної програми, більшої свободи і ширшого доступу до культурних
    традицій Румунії, іноземної філософії, про яку ми дізнавалися на курсах, тобто
    з того, що нам викладали як приклад мислення недружніх сил, але ми не мали
    можливості читати оригінал. Ніхто не вимагав тоді усунення соціалізму або розпуску
    Союзу молодих комуністів, не було вимог як в Угорщині. Якщо я не помиляюсь
    студенти Юридичного факультету вимагали внесення низки змін до Конституції.»




    Йон Агрігороає, професор Історичного
    факультету Яського університету також був студентом в 1956 році. Він розказав,
    що сталося зі студентами, які проявили солідарність
    з угорською революцією. «У 1956 році або на початку наступного року, після
    революції в Угорщині була дуже сильна напруженість. Одного студента роком
    молодше за мене заарештували в гуртожитку в 1957 році просто за політичний анекдот
    про Радянський Союз і про його вторгнення в Угорщину. Йому дали за це сім років
    в’язниці. Ми знали, що відбувається в Угорщині, навіть якщо часто речі були представлені
    у вигляді «терористичних» дій угорських революціонерів. Ми знали, наприклад,
    про Імре Надя і про те, що він потрапив в руки репресивних сил. Було дуже важко
    дізнатися про всі справжні речі, але я не можу похвалити своє покоління.»




    Угорська
    революція 1956 року мала відгомони в Румунії і тисячі студентів, які взяли
    участь у громадських зборах були затримані, інші – відраховані. Почалася друга
    хвиля комуністичних репресій, ознака того, що комуністичний режим не може бути
    реформований.

  • Destalinizare şi contestare în România lui Dej

    Destalinizare şi contestare în România lui Dej

    În 1956, la al XX-lea Congres al Partidului Comunist al Uniunii
    Sovietice, succesorul lui Stalin, Nikita Hruşciov, denunţa cultul
    personalităţii predecesorului său şi, prin aceasta, dădea speranţe într-o
    schimbare. Prin condamnarea lui Stalin, Hruşciov iniţia ceea ce a fost denumit
    ca proces de destalinizare. Efectele sale s-au simţit în toate ţările
    socialiste, în România Gheorghiu-Dej fiind unul dintre cei mai duri stalinişti.
    Pe linia deschisă de Hruşciov, comuniştii români au încercat să schimbe ceva.
    Miron Constantinescu era intelectual idealist care intrase în Partidul Comunist
    Român din convingere. Profitase de regimul condus de Gheorghiu-Dej şi urcase în
    ierarhia superioară de partid. A făcut parte din delegaţia comuniştilor români
    la Congresul al XX-lea al PCUS şi a crezut că sosise momentul să confrunte
    autoritatea indiscutabilă a liderului Dej.


    Istoricul Gheorghe Onişoru de la Institutul
    Naţional pentru Studierea Totalitarismului a spus că schimbarea declanşată de
    la Moscova i-a luat oarecum pe nepregătite pe liderii comunişti din
    ţările-satelit, deci şi pe cei români. Raportul lui Hruşciov nu i-a picat foarte bine lui Gheorghe
    Gheorghiu-Dej. Era într-un moment în care credea că stăpânea foarte bine
    situaţia din România, în 1952 lichidase grupul considerat antipartinic format
    din Ana Pauker, Vasile Luca şi Teohari Georgescu, în 1954 îl executase pe
    Lucreţiu Pătrăşcanu. Dej ştiuse să manevreze foarte bine şedinţele Biroului
    Politic din 1952 şi să transforme inferioritatea pe care o avea în faţa
    superiorităţii celorlalţi trei şi să enunţe teoria grupului antipartinic. Dej
    putea fi considerat un stalinist autentic. La revenirea în România a delegaţiei
    române care participase la Congresul PCUS, Raportul secret al lui Hruşciov şi
    Raportul delegaţiei române au fost date mai târziu decât era obiceiul. Abia pe
    23-25 martie 1956 a avut loc o plenară a Comitetului Central în care abia
    punctul 3 prevedea prezentarea Raportul delegaţiei Partidului Muncitoresc Român
    care luase parte la Congresul XX al PUCS, raportor fiind Dej însuşi. Miron
    Constantinescu a citit Raportul secret privitor la cultul personalităţii şi
    urmările sale. Constantinescu afirmă în plenară că era pe deplin de acord cu
    raportul lui Dej, deci nu se întrevedea niciun fel de ruptură între cei doi. Ea
    va apărea la prima şedinţă mare a Biroului Politic de la începutul lunii
    aprilie 1956.

    În ziua următoare,
    Miron Constantinescu declanşează atacul împotriva lui Dej. Gheorghe Onişoru: Pe ordinea de zi de la
    şedinţa Biroului Politic a Partidului din aprilie erau puse tribunalele
    speciale ale Ministerului Afacerilor Interne, împuşcarea unor infractori de
    drept comun, arestările abuzive, urmărirea de către organele informative ale
    Ministerului de Interne ale unor persoane din Comitetul de Stat al Planificării
    condus de Miron Constantinescu şi a lui Constantinescu însuşi. Neoficial, se
    spunea că în Bioul Politic se vorbea cu teamă. Se mai vorbea despre tărăgănarea
    prezentării raportului delegaţiei care fusese la congresul PCUS. În prima zi,
    Constantinescu a fost în ofensivă şi a vorbit despre necesitatea şedinţei
    deoarece întregul activ de partid era preocupat de problema cultului
    personalităţii. Constantinescu subliniază că şi în România cultul
    personalităţii a exercitat o influenţă nefastă. Constantinescu mai spune că
    după 1952, după lichidarea grupului Pauker, se produsese o însănătoşire a
    partidului, dar apăruseră semne îngrijorătoare legate de activitatea
    Ministerului de Interne. Practic, organele Securităţii pot aluneca uşor pe
    panta abuzurilor. Constantinescu spune că după 1953, Securitatea nu se
    conformase dispoziţiilor Partidului. Atunci când condusese CSP, o serie de
    înalţi funcţionari care lucraseră direct cu el fuseseră racolaţi de Securitate.
    Menţinându-se în ofensivă, Constantinescu a tratat problema cultului
    personalităţii. Raportul delegaţiei care a participat la Congresul XX al PCUS
    s-a născut greu, a spus Constantinescu. Şi a ţinut să sublinieze că tovarăşul
    Dej este unul dintre conducătorii de frunte ai partidului, dar nu singurul.



    Dar Dej era mult prea
    puternic şi poziţia sa nu a fost şubrezită în niciun fel de atacurile lui
    Constantinescu. Dej şi-a manevrat cu abilitate discursul astfel încât să-şi
    păstreze poziţia în interiorul partidului şi să se situeze pe noua linie
    ideologică de la Moscova.

    Gheorghe Onişoru: Au intervenit cei care aveau majoritate în Biroul
    Politic şi l-au suţinut pe Dej, în primul rând Alexandru Drăghici. De asemenea,
    şi Gheorghe Apostol îl atacă pe Constantinescu. Chivu Stoica intervine şi el şi
    îl întreabă pe Constantinescu de ce nu pusese problema în martie, când se
    prezentase raportul. Alexandru Moghioroş intervine şi el de partea lui Dej şi-l
    întreabă pe Constantinescu de ce nu criticase metodele lui Dej pînă atunci.
    Constantinescu era întrebat dacă nu cumva voia să facă o analogie între cele
    întâmplate în URSS privind cultul personalităţii lui Stalin şi metodele lui
    Dej? Bineînţeles, Bodnăraş, prieten al lui Dej, intervine ultimul şi îl face
    praf pe Constantinescu. A doua zi, Miron Constantinescu îşi cere iertare pentru
    felul în care pusese problemele în Biroul Politic şi spune că era gata să se
    supună oricărei hotărâri. Cheia în care trebuie citită declaraţia lui
    Constantinescu este aceea în care era dată la doar patru ani după ce Luca,
    numpărul 3 în partid, fusese scos din toate funcţiile şi arestat. Şedinţa se
    încheie cu cuvântul lui Dej, lucrurile fuseseră puse la punct şi mica tentativă
    de rebeliune a lui Constantinescu se terminase.



    Dej a continuat să conducă România cu mână de fier
    şi a spus chiar că problema destalinizării în România nu se punea deoarece el
    însuşi o făcuse înainte de moartea lui Stalin. Animalul politic Dej a
    supravieţuit încă o dată şi peste doi ani, în 1958, va începe faza a doua a
    conducerii sale, cea a conducerii naţional-comuniste.